Wat is abdijbier?
Abdijbier is bier dat op de een of andere manier verbonden is aan een abdij. Dat kan met een licentie zijn (zoals bij Grimbergen en Paix Dieu), maar soms gaat het slechts om een verwijzing naar een vroegere abdij in de merknaam. Abdijbier is meestal niet gebrouwen in een abdij, zoals trappistenbier. In België bestaat het keurmerk ‘Erkend Belgisch Abdijbier’. Daar gelden specifieke voorwaarden voor.
Een abdijbier is geen specifieke biersoort; in principe kan elke biersoort een abdijbier zijn, zoals Dubbel, Tripel of IPA. De naam duidt dus voornamelijk een herkomst aan.
Abdijbier wordt ook weleens ‘kloosterbier’ of zelfs ‘monnikenbier’ genoemd.
Een bijzondere groep vormen de trappistenbieren, waarvan er nog slechts 9 over zijn in de wereld. Hiervoor gelden dan ook strenge voorwaarden.
| Inhoudsopgave |
Soorten abdijbier
Abdijbier kan in principe elk bestaand biertype zijn. Dus ook als dat bijvoorbeeld een IPA, Stout of Weizen is; dan zijn het nog steeds abdijbieren, zolang er maar een band is met een (vroegere) abdij.
Dat gezegd hebbende: er zijn wel degelijk biertypen die traditioneel het meest gebrouwen worden als abdijbier:
Van oudsher geven deze termen de oplopende sterkte van de bieren aan (hoewel de benaming ‘Quadrupel’ pas sinds de jaren ‘90 bedacht is door La Trappe, ten oosten van Tilburg). In de loop der tijd zijn het ook biertypenamen geworden, die de meeste mensen associëren met kloosterbieren.
Er zijn inmiddels ook alcoholvrije abdijbieren verschenen, waarvan Affligem misschien wel het bekendste merk is.
Hieronder ga ik wat dieper in op bovengenoemde biertypen.
Enkel bier / Tafelbier / Refterbier
‘Enkel’ bier is een type abdijbier met relatief weinig alcohol: 2 tot 4%. Zo’n bier krijg je wanneer je brouwt met weinig mout. Want minder mout = minder suikers die door gist omgezet kunnen worden in alcohol. Doorgaans is Enkel bier licht van kleur.
Andere benamingen voor Enkel bier zijn ‘Refterbier’ en ‘Tafelbier’. Beide benamingen verwijzen naar de plek waar monniken dit bier drinken: aan tafel bij het eten, in de ‘refter’ – de eetzaal in een klooster. Meestal zijn deze bieren niet voor de verkoop.
Blond bier
Belgisch Blond abdijbier is – de naam zegt het al – licht van kleur, en bevat 5 tot 6,5% alcohol. Dit bier is meestal fruitig en licht kruidig van aroma en smaak. Veel van deze bieren hebben een duidelijk zoete smaak.
Het Belgisch Blond bier is misschien wel het bekendste bier van onze zuiderburen. Het is ook een biertype dat stevig met de abdijtraditie verbonden is.
Dubbel bier (Bruin)
Dubbel abdijbier is donker, met 6 tot 7,5% alcohol. Qua smaak is het vol en rijp, zoetig (karamel, chocola) en soms ook met een fruitig (o.a. banaan) en kruidig (o.a. koriander) aroma, al dan niet met geroosterde tonen. De afdronk is ietwat droog. Dat komt doordat het bier redelijk ver uitvergist is. Dan blijven er weinig restsuikers over, wat het bier dus een droog mondgevoel geeft, in tegenstelling tot een ‘plakkerig’ mondgevoel.
Bij het brouwen wordt dus meer mout gebruikt ten opzichte van het Enkel bier. Meer mout = meer suikers en dus meer alcohol. Of dat letterlijk dubbel zo veel mout is, is lastig te zeggen.
Tripel bier
Tripel abdijbier is weer blond van kleur en bevat 7,5 tot soms wel 12% alcohol. Het is rijk en complex dat onder andere moutig, fruitig (banaan, citrus, …) en kruidig kan zijn – meestal allemaal tegelijk. Daar moet je nog een kenmerkende zoetigheid bij optellen, evenals een bittere afdronk.
Bij het brouwen van dit bier wordt dus weer meer mout gebruikt ten opzichte van het Dubbel bier. Meer mout = meer suikers en dus meer alcohol.
Quadrupel bier
Quadrupel bier, tot slot, is dan weer donker van kleur, met wel 8,5 tot 12% alcohol. Zeker in vergelijking met Dubbel is een Quadrupel vol, zwaar en plakkerig zoet. Ook is het aromaprofiel complexer. Neem de tijd, en je ontwaart tonen van gedroogd fruit (rozijnen en vijg), karamel en volle moutigheid. Dit proef ook zeker terug, evenals, evenals kandij en kruidigheid.
Bij het brouwen van dit bier wordt dus weer meer mout gebruikt ten opzichte van het Tripel bier. Meer mout = meer suikers en dus meer alcohol.
| Ok, het is je vast opgevallen: in het bovenstaande rijtje zijn abdijbieren afwisselend blond en donker. Waarom is dat zo? Een erg bevredigend antwoord is het niet, maar er is eigenlijk geen specifieke reden voor; het is historisch zo bepaald. In principe kun je ook een blonde Dubbel brouwen, of een donkere Tripel. Maar wij als consumenten zullen die bieren dan niet snel zo noemen. Het heeft wat dat betreft dus ook iets met onze verwachting te maken. |
Alcoholvrij abdijbier
Steeds meer mensen geven de voorkeur aan alcoholvrije of -arme varianten van hun favoriete drank. Bij bier is dat niet anders, en die ontwikkeling gaat ook aan abdijbieren niet voorbij.
Je kunt vandaag de dag dan ook kiezen uit verschillende merken alcoholvrij abdijbier. Bijvoorbeeld:
- Affligem Blond 0.0
- La Trappe Nillis 0.0
- Leffe Blond 0.0
- Sancti Adalberti Vrij Spel
- Steenbrugge Blond 0.0
Merken
Erkende Belgische abdijbieren
Wanneer krijgt een bier het predikaat ‘Erkend Belgisch Abdijbier’? Wat precies de regels zijn, hangt af van wanneer het bier op de markt kwam.
Regels voor bieren die al vóór 12 juli 1999 bestonden:
- De brouwerij is lid van de Federatie van Belgische Brouwers
- Er is een band met een (bestaande) abdij
- Er worden royalty’s betaald aan de abdij, die dit geld gebruiken om de abdij te behouden. Bestaat de abdij niet meer? Dan gaat het geld naar een stichting die de abdij vertegenwoordigt.
- De abdij of stichting heeft zeggenschap over de publiciteit rond het bier
Voor bieren die op of ná 12 juli 1999 op de markt kwamen, gelden de volgende aanvullende of vervangende regels:
- De abdij moet nog bestaan. Het wordt gebrouwen in:
- een niet-trappistenabdij, óf
- door een lekenbrouwerij, onder verantwoordelijkheid en in licentie van een bestaande abdij die deelt in de winst, óf
- door een lekenbrouwerij die op juridische grond de naam van de abdij mag gebruiken.
- De abdij moet in haar verleden al eens bier gebrouwen hebben
- De royalty’s moeten door de abdij gebruikt worden voor goede doelen
Alle Belgische abdijbieren die NIET voldoen aan bovenstaande voorwaarden, zijn dus niet erkend. Je herkent de erkende overigens eenvoudig, aan het keurmerk:
Bekende merken erkende Belgische abdijbieren zijn:
- Achel
- Affligem
- Averbode
- Ename
- Grimbergen
- Leffe
- Maredsous
- Paix-Dieu
- St.Bernardus
- Steenbrugge
- St-Feuillien
- St-Idesbald
- Tongerlo
- Val-Dieu
Soms komt er nog een nieuw abdijbier bij. Maar er verdwijnen ook nog weleens erkende merken.
Nederlands abdijbier
Nederland kent – in tegenstelling tot België – géén keurmerk voor abdijbieren. Dus in principe mag iedere brouwerij hun bieren dit predicaat meegeven.
Dat gezegd hebbende: er zijn wel degelijk Nederlandse abdijbieren die volgens de Belgische voorwaarden het keurmerk waardig zijn. Bijvoorbeeld de bieren van:
- Axes Castellum Kloosterbier (Zwolle)
- Berne Abdijbier (Heeswijk)
- Bonifacius Abdijbier
- Brouwerij Rolduc (Limburg)
- Brouwerij Egmond (Sancti Adalberti)
Overige abdijbieren
Abdijbier vind je over de hele wereld. Zo is er ook bijvoorbeeld Duits, Engels en Frans abdijbier. In hoeverre die brouwerijen écht een band hebben met een abdij? Als je authenticiteit belangrijk vindt, is het altijd goed om daar even in te duiken.
Veelgestelde vragen over abdijbier
Wat is het verschil tussen trappistenbier en abdijbier?
Het verschil tussen abdij- en trappistenbier zit ‘m in de voorwaarden: een bier mag pas ‘trappistenbier’ heten wanneer het voldoet aan 3 strenge voorwaarden (gebrouwen binnen de muren of op grond van de abdij, onder verantwoordelijkheid van cisterciënzer monniken, en waarvan de opbrengsten ten goede komen aan het levensonderhoud van de kloostergemeenschap).
Daarentegen mag in principe elke brouwer zijn/haar bier een ‘abdijbier’ noemen, hoewel er in België wel een keurmerk is waar regels voor gelden. Voor de meeste abdijbieren geldt dat er wel degelijk een link is met een bestaande of historische abdij. Maar hoe sterk die link is, verschilt van brouwer tot brouwer.
Waar kun je abdijbier kopen?
Abdijbier kun je bijna overal kopen. Zo liggen er in elke supermarkt wel een of meer abdijbieren, waarvan Leffe waarschijnlijk het meest verkrijgbare merk is. Natuurlijk zijn er ook merken abdijbieren die lastiger verkrijgbaar zijn. Die vind je bijvoorbeeld alleen bij de bierspeciaalwinkel of de abdij zelf. Online zijn de meeste abdijbieren ook goed te vinden.
Bestaat er zoiets als een abdijbier-festival?
Jazeker: het Middelburgs Abdij Bier Festival, uiteraard gehouden in Zeeland, meestal in mei.
Wat is het beste abdijbier van de wereld?
Een onmogelijk te beantwoorden vraag, omdat abdijbier vele vormen – en dus ook kleuren, geuren en smaken – aanneemt. Welk abdijbier jij het beste of lekkerste vindt, zal daar sterk van afhangen.
Wat ikzelf het beste abdijbier van de wereld vindt? Als ik écht moet kiezen, ga ik voor Paix Dieu. Simpelweg een prachtige Belgische Tripel met een heel complex karakter, en misschien wel het mooiste bierglas ooit:
Paix Dieu is ook een zeldzaam abdijbier, omdat het alleen bij volle maan gebrouwen wordt. Heel exclusief, dus!
Hoe ziet een abdijbier-glas eruit?
Een traditioneel abdijbier-glas is gevormd als een klassieke kelk uit de kloostercultuur. Niet alleen om de verbinding met de kloostertradities, maar ook omdat het brede oppervlak gunstig is om de aroma’s – waaraan zo’n beetje elk abdijbier rijk is – alle ruimte te geven je neus te bereiken.
Wat eet je bij abdijbier?
Abdijbier gaat fantastisch samen met kaas, van jong tot oud. Vuistregel: hoe zwaarder het bier, hoe ouder de kaas.
Daarnaast is stoofvlees met abdijbier overheerlijk. Zelf eet is dit al jaren niet meer, omdat ik vegetariër ben. Maar ik mis het nog elke dag…
Kun je koken met trappistenbier?
Dat kan heel goed. Je kunt met name stoofvlees heel mooi laten garen in abdijbier. Dus bijvoorbeeld kip, gestoofd in abdijbier: heerlijk (hoewel ik dit als vegetariër niet meer eet…).
Ik maak een puzzel met een vraag over abdijbier. Kun je me helpen?
Abdijbieren komen inderdaad vaak voor in kruiswoordpuzzels en dergelijke. Sommige vragen komen in verschillende terug. Hier zijn die vragen, inclusief het (mogelijke) puzzelwoord dat je zoekt:
- Merk Belgisch abdijbier, 5 letters: Achel, Ename, Leffe, Orval
- Merk Belgisch abdijbier, 8 letters: Affligem, Averbode, Paix-Dieu, Tongerlo
- Abdijbier waarmee je muskieten dood kunt slaan (woordgrappuzzel): Affligemepper
- De naam van dit Belgisch abdijbier betekent ‘gouden vallei’: Orval
- Dit abdijbier werd oorspronkelijk gebrouwen in Dinant, 5 letters: Leffe
- Dit bier wordt gemaakt in de Abdij van Notre-Dame de Scourmont: Chimay
- Abdij in Aubel, in de provincie Luik, naamgever van een kaasje en bier: Val-Dieu
- Dit bier wordt in de Abdij Notre-Dame de Saint Remy gebrouwen: Trappistes Rochefort
